Nhà máy thủy điện là gì? Tổng hợp các nhà máy lớn nhất Việt Nam

Nhà máy thủy điện không chỉ là những công trình khổng lồ về mặt kỹ thuật mà còn là minh chứng cho khả năng sáng tạo không giới hạn của con người trong việc tận dụng nguồn năng lượng tự nhiên. Hãy cùng P69 tìm hiểu về cách thức hoạt động và vai trò của chúng trong việc phát triển bền vững.

1. Nhà máy thủy điện là gì? 

Nhà máy thủy điện là cơ sở sản xuất điện năng bằng cách chuyển đổi năng lượng cơ học từ dòng nước chảy thành điện năng. Các nhà máy này thường được xây dựng tại các địa điểm có nguồn nước dồi dào như sông, suối hoặc thác nước.

Chúng bao gồm một đập thủy điện để tích trữ và điều tiết dòng nước, một hồ chứa để chứa nước tích tụ, và các tuabin thủy điện cùng máy phát điện để sản xuất điện. Năng lượng nước được chuyển hóa thành điện thông qua quá trình này không chỉ giúp phát triển kinh tế mà còn góp phần bảo vệ môi trường, là một phần không thể thiếu trong hệ thống năng lượng tái tạo.

2. Cơ chế hoạt động của các nhà máy thủy điện 

Cơ chế hoạt động của nhà máy thủy điện bắt đầu từ việc thu thập nước ở các hồ chứa, sử dụng đập thủy điện để điều tiết lưu lượng và áp suất nước. Nước từ hồ chứa được dẫn xuống qua một loạt ống lớn hay đường hầm được gọi là “ống dẫn” đến các tuabin. Khi nước chảy qua tuabin, năng lượng tiềm năng của nước được chuyển đổi thành năng lượng cơ học, làm quay các cánh của tuabin.

Quá trình này tạo ra một lực quay trục chính của tuabin, nối liền với máy phát điện. Trong máy phát điện, sự chuyển động cơ học này được chuyển đổi thành điện năng thông qua quá trình cảm ứng điện từ. Rotor, hay phần quay của máy phát điện, tạo ra dòng điện xoay chiều khi quay trong từ trường của stator.

Sau đó, điện năng được sản xuất phải qua bước biến áp để tăng điện áp, giúp truyền tải điện năng đi xa hơn với tổn thất năng lượng thấp hơn qua hệ thống dây dẫn điện. Cuối cùng, điện năng này được phân phối đến các khu công nghiệp, các hộ gia đình và các khu vực khác thông qua lưới điện quốc gia.

3. Các lợi ích mà nhà máy thủy điện mang lại

Nhà máy thủy điện mang lại nhiều lợi ích đáng kể, cả về mặt kinh tế, xã hội lẫn môi trường. Đầu tiên, thủy điện sử dụng nước, một nguồn tài nguyên tự nhiên có khả năng tái tạo, để sản xuất điện. Điều này giúp giảm phụ thuộc vào các nguồn năng lượng hóa thạch, như than đá và dầu mỏ, giảm thiểu khí thải carbon dioxide và các khí nhà kính khác.

Ngoài ra, nó còn có ưu điểm về mặt kinh tế khi chi phí nhiên liệu thấp. Sau khi nhà máy được xây dựng, chi phí để vận hành và bảo trì là rất thấp, nhất là khi so sánh với các nhà máy điện sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Điều này làm giảm đáng kể chi phí sản xuất điện và có thể giúp ổn định giá điện trong dài hạn.

Về mặt kỹ thuật, thủy điện rất đáng tin cậy vì có thể điều chỉnh sản lượng điện theo nhu cầu sử dụng. Trong những thời điểm cao điểm, khi nhu cầu điện tăng cao, nhà máy có thể nhanh chóng tăng sản lượng mà không cần thời gian khởi động lâu như các nhà máy nhiệt điện. Hơn nữa, các hồ thủy điện cũng hỗ trợ quản lý nguồn nước, giúp kiểm soát lũ lụt và cung cấp nước trong mùa khô.

Những lợi ích này không chỉ giới hạn ở việc sản xuất điện mà còn góp phần vào sự phát triển kinh tế – xã hội ở các khu vực xung quanh nhà máy. Các công trình thủy điện tạo ra việc làm, thúc đẩy du lịch và hoạt động giải trí như câu cá, bơi lội và chèo thuyền. Đồng thời, với tuổi thọ dài, đây là một khoản đầu tư bền vững cho tương lai, đảm bảo nguồn cung cấp điện ổn định và lâu dài cho cả khu vực.

4. Các hạn chế khi xây dựng và sử dụng nhà máy thủy điện

Mặc dù nhà máy thủy điện mang lại nhiều lợi ích về năng lượng tái tạo, chúng cũng có những hạn chế đáng kể về mặt môi trường và kinh tế. Xây dựng các đập lớn và hồ chứa nước đòi hỏi phải can thiệp sâu rộng vào môi trường tự nhiên, thường dẫn đến việc phá hủy sinh cảnh của động vật hoang dã và thực vật cũng như di dời cộng đồng địa phương. Những thay đổi lớn về mực nước và dòng chảy có thể làm gián đoạn chuỗi thức ăn và ảnh hưởng tiêu cực đến các hệ thống sinh thái.

Bên cạnh đó, chi phí xây dựng công trình này là rất cao, bao gồm các chi phí liên quan đến việc xây dựng đập, hồ chứa, tuabin và các cơ sở hạ tầng khác. Điều này đòi hỏi một khoản đầu tư ban đầu lớn và thời gian để hoàn vốn thường kéo dài do chi phí vận hành và bảo trì cao. Ngoài ra, sự thay đổi khí hậu và thời tiết bất thường như hạn hán hoặc lũ lụt có thể ảnh hưởng đến khả năng sản xuất điện, làm giảm hiệu quả hoạt động của nhà máy.

Vấn đề pháp lý và xã hội cũng là một thách thức lớn. Sự phản đối từ cộng đồng địa phương về việc di dời và mất mát đất đai có thể dẫn đến tranh chấp kéo dài, ảnh hưởng đến tiến độ của dự án. Cuối cùng, tuổi thọ của đập cũng là một mối quan tâm, vì các vấn đề như sụt lún và xói mòn đòi hỏi sự bảo trì thường xuyên để đảm bảo an toàn và hiệu quả vận hành.

5. Tổng hợp các nhà máy thủy điện lớn nhất Việt Nam

Hiện nay, Việt Nam có rất nhiều nhà máy thủy điện có công suất lớn và cung cấp một lượng lớn điện năng cho khu vực dân cư xung quanh và những vùng kinh tế trọng điểm. Hãy cùng Nhà Máy P69 tìm hiểu các nhà máy lớn nhất Việt Nam hiện nay nhé!

5.1 Nhà máy thủy điện Sơn La

Công trình này được khởi công vào ngày 2 tháng 12 năm 2005 và khánh thành vào ngày 23 tháng 12 năm 2012, hiện là công trình thủy điện lớn nhất Đông Nam Á. Dự án được xây dựng tại huyện Mường La, tỉnh Sơn La, cách Hà Nội khoảng 400km về phía Tây Bắc. Nhà máy này có công suất lắp đặt 2.400 MW với 6 tổ máy, mỗi tổ máy 400MW, đáp ứng một lượng lớn nhu cầu điện năng cho cả nước​​​​.

Công trình này được xây dựng với công nghệ bê tông đầm lăn, giúp khống chế ứng suất nhiệt trong bê tông khối lớn và đẩy nhanh tiến độ thi công. Đây là công nghệ tiên tiến giúp tăng cường độ an toàn và hiệu quả của công trình trong điều kiện địa chất phức tạp và thường xuyên có động đất​​.

Nhà máy không chỉ đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp năng lượng mà còn ảnh hưởng tích cực đến phát triển kinh tế – xã hội của khu vực Tây Bắc Việt Nam. Tuy nhiên, dự án này cũng phải đối mặt với nhiều thách thức về môi trường và xã hội, đặc biệt là vấn đề tái định cư cho các hộ dân bị ảnh hưởng bởi việc xây dựng hồ chứa​​.

5.2 Nhà máy thủy điện Hòa Bình

Được khởi công vào ngày 6 tháng 11 năm 1979 và hoàn thành vào ngày 20 tháng 12 năm 1994, đây từng là công trình thủy điện lớn nhất Đông Nam Á cho đến khi được vượt qua bởi Nhà máy thủy điện Sơn La vào năm 2012. Nhà máy này tọa lạc trên dòng sông Đà thuộc tỉnh Hòa Bình, với tổng công suất lắp máy là 1.920 MW, bao gồm 8 tổ máy mỗi tổ có công suất 240MW​​.

Dự án này không chỉ đáp ứng nhu cầu điện năng mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc phòng chống lũ cho vùng Đồng bằng sông Hồng và điều tiết nguồn nước trong mùa khô​​. Đây còn là một công trình có giá trị lịch sử to lớn, đóng góp vào quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa của Việt Nam.

Với khả năng cung cấp một lượng lớn điện năng, nhà máy từng chiếm tới 27% tổng sản lượng điện của cả nước trước năm 2010. Đến nay, nhà máy vẫn là một trong những cột trụ chính của hệ thống điện quốc gia, với việc duy trì hoạt động ổn định và an toàn nhờ các bảo trì định kỳ và cập nhật thiết bị​​​​.

5.3 Nhà máy thủy điện Lai Châu

Tọa lạc tại thị trấn Nậm Nhùn, tỉnh Lai Châu, là một trong những công trình thủy điện trọng điểm của Việt Nam. Khởi công vào ngày 5 tháng 1 năm 2011 và hoàn thành vào tháng 12 năm 2016, nhà máy này nằm trên dòng chính của sông Đà, phía trên nhà máy thủy điện Sơn La. Với tổng công suất lắp đặt là 1.200 MW, gồm 3 tổ máy mỗi tổ 400MW, công trình này đóng góp đáng kể vào hệ thống điện quốc gia với sản lượng điện hàng năm khoảng 4.67 tỷ kWh.

Nhà máy không chỉ cung cấp điện mà còn có vai trò quan trọng trong việc điều tiết nguồn nước cho đồng bằng sông Hồng trong mùa khô, đồng thời góp phần vào an ninh quốc phòng khu vực Tây Bắc. Đặc biệt, nhà máy còn mang lại giá trị kinh tế lớn, với ước tính giá trị điện hàng năm từ 2.2 đến 2.5 tỷ USD.

Công tác di dân và tái định cư cũng được thực hiện một cách bài bản, đảm bảo cuộc sống cho các hộ dân ảnh hưởng. Điều này minh chứng cho sự quan tâm của chính quyền địa phương và nhà nước đối với người dân trong khu vực dự án. Nhà máy cũng duy trì các tiêu chuẩn cao về bảo vệ môi trường, với các hoạt động quan trắc và đánh giá tác động môi trường được thực hiện định kỳ.

5.4 Nhà máy thủy điện Yaly

Công trình này nằm trên dòng sông Krông B’Lah với tổng công suất lắp đặt 720 MW, nhà máy bắt đầu phát điện từ năm 2000 sau khi khởi công xây dựng vào năm 1993. Nhà máy không chỉ sản xuất điện mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết thủy văn và cắt giảm lũ cho khu vực, đồng thời cung cấp nước cho mùa khô cho hạ du​​​​.

Nơi đây cũng là một điểm đến du lịch hấp dẫn tại Gia Lai, thu hút khách du lịch nhờ vẻ đẹp hùng vĩ của núi rừng Tây Nguyên và dòng sông Sê San. Cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp và sự bình yên tại đây tạo điều kiện cho các hoạt động du lịch, đặc biệt là trong mùa khô từ tháng 12 đến tháng 3, khi mực nước hồ giảm, khung cảnh trở nên kỳ vĩ hơn​​​​.

Gần đây, nhà máy đang trong quá trình mở rộng với tổng vốn đầu tư gần 6.400 tỷ đồng, dự kiến khởi công vào quý II năm 2021 và hoàn thành vào năm 2024, nhằm tăng cường khả năng sản xuất và đáp ứng nhu cầu điện ngày càng tăng​​.

5.5 Nhà máy Thủy điện Huội Quảng

Nằm giữa tỉnh Lai Châu và Sơn La, là một trong những công trình thủy điện quan trọng trên dòng Nậm Mu. Với công suất lắp máy là 520 MW, nhà máy này đóng một vai trò trọng yếu trong việc cung cấp điện và điều tiết nước cho khu vực, với sản lượng điện hàng năm ước đạt khoảng 1.904 triệu kWh. Nhà máy bắt đầu hoạt động từ năm 2006 và đã trở thành một phần không thể thiếu trong hệ thống điện quốc gia Việt Nam.

Bên cạnh sản xuất điện, nhà máy còn có nhiệm vụ điều tiết nguồn nước, giảm thiểu lũ lụt cho vùng hạ du, đặc biệt trong mùa mưa. Các hoạt động vận hành của nhà máy luôn được thực hiện dưới sự giám sát chặt chẽ, tuân thủ các tiêu chuẩn về môi trường và an toàn kỹ thuật để đảm bảo hoạt động hiệu quả và bền vững.

Năm 2024, dự báo có nhiều khó khăn và thách thức, đặc biệt liên quan đến tình hình thời tiết và thủy văn. Lãnh đạo EVN đã nhấn mạnh sự cần thiết của việc phối hợp chặt chẽ trong công tác sửa chữa và bảo dưỡng, đồng thời yêu cầu công ty tiếp tục nỗ lực tham gia các phong trào thi đua để góp phần vào mục tiêu chung của ngành​​​​.

5.6 Nhà máy thủy điện Trị An

Tọa lạc tại huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai, cách Thành phố Hồ Chí Minh khoảng 65 km về phía Đông Bắc. Được xây dựng với sự hỗ trợ của Liên Xô, công trình khởi công năm 1984 và bắt đầu hoạt động từ năm 1988. Với tổng công suất lắp đặt 400 MW, nhà máy gồm 4 tổ máy mỗi tổ 100 MW, sản xuất trung bình 1.76 tỷ kWh điện mỗi năm.

Nhà máy không chỉ cung cấp điện cho mạng lưới quốc gia mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết lũ và cung cấp nước cho sinh hoạt và nông nghiệp cho khu vực hạ du. Hồ Trị An, hồ chứa chính của nhà máy, có khả năng điều tiết mực nước lớn, với dung tích tổng cộng 2.76 tỉ mét khối, góp phần đảm bảo an ninh nguồn nước cho khu vực.

Gần đây, nhà máy đã được mở rộng thêm hai tổ máy với công suất tổng cộng 200 MW, nhằm tăng cường khả năng sản xuất điện và đáp ứng nhu cầu điện ngày càng tăng. Qua các năm, công trình thủy điện này đã không ngừng nâng cao hiệu quả vận hành và bảo trì, đảm bảo vận hành an toàn, liên tục và ổn định.

5.7 Nhà máy thủy điện Na Hang

Nhà máy thủy điện Na Hang, tọa lạc tại huyện Na Hang của tỉnh Tuyên Quang. Dự án này được khởi công vào ngày 22 tháng 12 năm 2002 và chính thức hoạt động vào năm 2008. Với tổng công suất lắp đặt là 342 MW, nhà máy được thiết kế gồm ba tổ máy, mỗi năm sản xuất trung bình khoảng 1.295 tỷ kWh điện.

Nhà máy này không chỉ đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp điện cho khu vực mà còn góp phần điều tiết lũ, đảm bảo an ninh nguồn nước và hỗ trợ phát triển kinh tế – xã hội cho tỉnh Tuyên Quang và các khu vực lân cận. Được đặt tại một vị trí chiến lược trên dòng sông Gâm, nhà máy cũng là điểm du lịch hấp dẫn nhờ cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ và yên bình của hồ chứa nước.

Bên cạnh việc sản xuất điện, nhà máy cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc bảo vệ môi trường và hỗ trợ đời sống người dân địa phương bằng cách cung cấp nước cho sinh hoạt và nông nghiệp trong mùa khô, đồng thời kiểm soát lũ lụt trong mùa mưa.

5.8 Thủy điện sông Ba Hạ

Nhà máy Thủy điện Sông Ba Hạ, tọa lạc trên dòng sông Ba, nằm ở vùng giáp ranh giữa tỉnh Phú Yên và Gia Lai, Việt Nam, là một trong những dự án thủy điện trọng điểm của khu vực. Công trình này có công suất lắp đặt 220MW với hai tổ máy, sản xuất trung bình khoảng 835 triệu kWh điện mỗi năm. Nhà máy bắt đầu được xây dựng vào tháng 4 năm 2004 và hoàn thành vào tháng 11 năm 2009.

Thủy điện Sông Ba Hạ đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết nguồn nước cho các mục đích nông nghiệp và sinh hoạt tại khu vực, đồng thời cũng góp phần vào việc kiểm soát lũ lụt trong mùa mưa. Vùng hồ chứa của nhà máy có diện tích rộng 54,66 km², bao gồm nhiều cộng đồng dân cư đa dạng về văn hóa và kinh tế.

Tuy nhiên, dự án này cũng gặp phải những thách thức liên quan đến môi trường và dân sinh. Việc xây dựng và vận hành nhà máy đã ảnh hưởng đến đời sống của người dân vùng dự án, với nhiều vấn đề như thiếu đất sản xuất và tình trạng phá rừng làm rẫy tăng cao. Các biện pháp cảnh báo và quản lý rủi ro liên quan đến xả lũ cũng cần được cải thiện để đảm bảo an toàn cho người dân trong khu vực.

Nhà máy thủy điện không chỉ là nguồn cung cấp điện sạch, mà còn góp phần vào phát triển kinh tế, xã hội và bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, để tối ưu hóa lợi ích và giảm thiểu tác động tiêu cực, việc quản lý và khai thác cần được thực hiện một cách khoa học và có trách nhiệm.

CÔNG TY CỔ PHẦN ĐẦU TƯ P69

• Nhà máy sản xuất: Km 18, đường Đại Lộ Thăng Long, Khu CN Thạch Thất Quốc Oai, Hà Nội
• Số điện thoại: 0966686969 | Hotline: 0989188982
• Email: kd1@cokhip69.com.vn
• Website: https://cokhip69.com.vn